Ngày nay, dưới ánh sáng của khoa học hiện đại, học thuyết tế bào vẫn giữ nguyên giá trị và thường được phát biểu thành ba mệnh đề gồm các ý chính như sau:[6][9][13][14]

1. Tế bào là đơn vị cấu trúc và chức năng nhỏ nhất của mọi sinh vật sống.Tế bào là cấu trúc nhỏ nhất có biểu hiện đầy đủ các đặc tính cơ bản của sự sống, gồm 4 đặc tính chính sau[9]:
   • Trao đổi vật chất và năng lượng
   • Sinh trưởng và phát triển
   • Sinh sản
   • Cảm ứng và thích nghi
   Ngoài ra còn có một số đặc tính khác của sự sống như: sự biệt hóa tế bào, sự chết theo chương trình tế bào, điều hòa hoạt động gen,...[10]
2. Mọi sinh vật được cấu tạo từ một hoặc nhiều tế bào. Các quá trình chuyển hóa vật chất và di truyền diễn ra bên trong tế bào.Sự sống có cơ sở phân tử nhưng không có phân tử nào, kể cả ADN, tự sống còn và hoạt động bên ngoài tế bào.[12] Về sau có những tranh luận xung quanh sự sống tồn tại dưới dạng không có tế bào, như ở virut.[15] Tuy nhiên, vì virut khi ở bên ngoài tế bào chủ tồn tại ở dạng tinh thể phân tử, chưa biểu hiện được tất cả các đặc tính cơ bản của sự sống nên chưa được xem là sinh vật mà thường được gọi là một "dạng sống" hay "thực thể sống", được hiểu là dạng chuyển tiếp từ sự không sống đến sự sống.
3. Các tế bào chỉ được sinh ra từ tế bào có trước.Mặc dù tế bào đầu tiên được hình thành ngẫu nhiên trong môi trường Trái Đất nguyên thủy (khoảng 3,5 tỷ năm trước), nhưng tế bào hiện nay không còn khả năng ngẫu sinh nữa và chỉ có thể được tạo ra từ tế bào có trước. Tất cả tế bào hiện nay đều là hậu duệ của tế bào đầu tiên đó.[10]